Praten met je computer is allang geen sciencefiction meer: “Hallo, ik ben Billie, de chatbot van bol.com. Hoe kan ik je helpen?” Op veel websites kun je chatten met een chatbot die de eerste vragen afvangt. Wordt de vraag te complex dan kan er indien mogelijk overgeschakeld worden naar een echte klantenservicemedewerker. Steeds meer bedrijven zien de voordelen van de inzet van een chatbot in, die 24/7 bereikbaar is, en nooit zijn geduld verliest. Doordat we het als gebruikers vaker tegenkomen is de drempel om een vraag te stellen aan een chatbot steeds lager geworden. Of je hebt gewoon geen zin om lang in de telefonische wachtrij te staan voor een voorspelbaar antwoord en geeft het een kans. Welke rol kan een chatbot spelen in het onderwijs?
CHATBOTS IN HET ONDERWIJS
In het onderwijs zien we de inzet van chatbots nog niet zo vaak, terwijl er best veel mogelijkheden zijn voor de ondersteuning van het leerproces van de leerling. Je kunt dan denken aan het beantwoorden van vaak gestelde vragen van leerlingen, het verwijzen naar de juiste informatie in de digitale leeromgeving, het motiveren van de leerling door reminders te sturen over de planning of het nabootsen van een oefengesprek als voorbereiding op een praktijkopdracht. Maar denk ook aan het ondersteunen bij metacognitieve processen door te reflecteren op hun eigen leerproces met behulp van een gestructureerd vraaggesprek. De informatie die de chatbot geeft bedenkt hij natuurlijk niet zelf en ook de manier van antwoorden moet worden afgestemd op de doelgroep/leeftijdsgroep waarvoor de bot wordt ingezet.
Het maken van een chatbot is veel werk en je hebt een interface nodig zoals bijvoorbeeld MS Teams of een andere bestaande leeromgeving. Het voordeel daarvan is dat de leerling niet uit de leeromgeving hoeft en de chatbot dus echt data kan ophalen uit deze omgeving. De gebruikers, in dit geval leerlingen, moeten wel weten dat ze met een chatbot te maken hebben en weten (leren) waar ze deze wel en niet voor kunnen gebruiken. De leraar kan zich hierdoor meer focussen op het coachen en (emotioneel) begeleiden van de leerling in zijn leerproces en ontwikkeling.
Chatbots geven antwoord op basis van ‘beslisbomen’, maar begrijpen de leerling niet. Het op de juiste manier stellen van vragen is hierin belangrijk. De leerling zal dus eerst geletterd moeten zijn om de juiste zoekwoorden in te geven. Op basis van data maakt de chatbot een beslissing, dus verzamelen is onvermijdelijk, maar wat gebeurt er daarna mee? Is de data voor de leraar inzichtelijk? Het is belangrijk om hierover transparant te zijn.
CHATGPT
ChatGPT bestaat uit een chatbot die gemaakt is bovenop GPT-3.5. (een ‘large language model’). Op basis van grote hoeveelheden tekst produceert ChatGPT een over het algemeen goed lopende tekst die lijkt door een mens geschreven te zijn. Deze techniek is niet nieuw, maar is nu wel voor iedereen gratis te gebruiken via o.a. OpenAI en zal in de toekomst in steeds meer applicaties opduiken zoals bijvoorbeeld in Bing (de zoekmachine van Microsoft, nu nog beschikbaar in een preview versie) en CoPilot van Microsoft. Het is ook mogelijk om ChatGPT te integreren in MS Teams. Maar waarom zou je dat willen?
Wat zegt ChatGPT er zelf over?
Goed om te horen dat ChatGPT zichzelf ziet als een hulpmiddel en dat de leerling zelf nog steeds aan zet is. Bovendien kleven er ook nadelen aan het gebruik van ChatGPT: zo doet hij niet aan bronvermelding, je kan geen publicatiedatum achterhalen en bovendien weet je niet of de feiten wel kloppen of met welke intentie de teksten waarop de AI zich heeft gebaseerd geschreven waren. Voor het maken van een verslag kan ChatGPT wel een hulpmiddel zijn, maar met domweg een tekst genereren heeft een leerling er nog wel werk aan wanneer de opdracht meer inhoudt dan: ‘Schrijf een verslag over … (een bepaald onderwerp)” Laat de leerling er bronnen bij zoeken en deze beoordelen op een aantal (vooraf gegeven) punten of vraag ze om hun eigen mening over het gegenereerde stuk: wat vinden zij zelf van b.v. de schrijfstijl. In plaats van ChatGPT te weren uit de lessituatie kan je leerlingen juist transparant over het gebruik ervan laten zijn. Wat hebben zij geleerd van de inzet van deze technologie?
KENNIS LIGT VOOR HET OPRAPEN
De ontwikkelingen op technologisch vlak met inzet van AI gaan exponentieel snel en de producten worden steeds moeilijker van ‘echt’ te onderscheiden. Met een paar klikken kan een leerling een werkstuk, filmpje of afbeelding in elkaar zetten, maar met een laag leerrendement. Moeten we, om dit te voorkomen, weer overschakelen naar handgeschreven werkstukken? Of systemen inzetten om te detecteren of leerlingen gebruik hebben gemaakt van AI? Het blijft een kat-en-muis-spel wanneer we nieuwe technologieën gaan weren uit het onderwijs. Bovendien heeft het onderwijs als taak om leerlingen voor te bereiden op banen in de toekomst . Laten we kijken naar hoe we deze nieuwe technologieën zo in kunnen zetten zodat het wel bijdraagt aan het leerproces en het product van de leerling. Het bedenken van een goede prompt bijvoorbeeld is nog niet zo makkelijk als het lijkt. Je moet kennis hebben om het optimale eruit te halen. Ook daar kan ChatGPT je bij helpen: wanneer je tevreden bent over een bepaald resultaat kan je ChatGPT vragen welke prompt hierbij van toepassing was geweest.
DIGITALE GELETTERDHEID
Als leraar richt je je natuurlijk niet alleen op kennisoverdracht, want met alleen kennis kan je niet heel veel op de toekomstige arbeidsmarkt. Het ontwikkelen van vaardigheden, met name de vaardigheden die vallen onder het domein digitale geletterdheid, zullen steeds belangrijker worden. Deze ontwikkeling maken we samen door, laten we samen verkennen wat dit kan betekenen voor het onderwijs. We hebben soortgelijke technologische vernieuwingen vaker meegemaakt en een plek gegeven binnen het onderwijs: de rekenmachine, Wikipedia en zoekmachines.
Ook leraren kunnen veel profijt hebben van ChatGPT door b.v. toetsvragen of zelfs examenvragen te laten bedenken, een rubric laten maken of een opdracht bij een bepaald hoofdstuk. Het zal op steeds meer plekken beschikbaar zijn. Wanneer je het zelf hebt ervaren kan je beter oordelen wat het kan betekenen voor jouw eigen lespraktijk. Ga bijvoorbeeld naar ChatGPT | OpenAI, Bing of www.midjourney.com en experimenteer zelf. Laten we leerlingen juist aanmoedigen om nieuwe ideeën te ontwikkelen en hun creatieve vaardigheden te verbeteren door zelf het goede voorbeeld te geven.
Wil je niets missen? Volg ons dan op LinkedIn en meld je aan voor onze nieuwsbrief. Zo blijf jij op de hoogte van het laatste nieuws en trends in onze branche.
Katja van Well
Strategisch Onderwijs Consultant
