Technologie heeft ervoor gezorgd dat het onderwijs door kon gaan op afstand, toen het nodig was. Technologie is niet meer weg te denken uit het onderwijslandschap. Hoe kan dit het didactisch handelen van de docent het beste ondersteunen? In deze blog zet ik een aantal zaken uiteen die uiteindelijk te maken hebben met het fysiek en online didactisch handelen van leraren binnen het PO en VO.
B. Last en S. Jongen (2021) definiëren blended learning als volgt: “Blended learning betreft het optimaliseren en verrijken van studentgerichte leerervaringen, mogelijk gemaakt door de harmonieuze integratie van verschillende activerende strategieën, bereikt door de combinatie van fysieke interactie met ICT”.
Figuur 1 Model Blended learning
De manier waarop het leren wordt vormgegeven is erg belangrijk voor leraren en leerlingen. Zelf ben ik altijd geneigd om het sociaal-constructivisme volledig te omarmen. Dit heeft te maken met dat ik als basisschoolleerling Montessori-onderwijs heb gevolgd. Ik heb daar spelenderwijs geleerd, maar ook ‘kunst afgekeken’ zoals Manon Ruijters in Liefde voor Leren (2014) beschrijft.
Tijdens mijn middelbare onderwijsperiode heb ik op een school gezeten waar docenten voornamelijk aan kennisoverdracht deden. Dit heb ik als zeer prettig ervaren omdat veel docenten pedagogisch bekwaam waren en echt in contact gingen. Mijn docent wiskunde, geschiedenis en directeur hebben mij pedagogisch geïnspireerd. Ook al had ik dat als puber natuurlijk niet door. Bovenstaande heeft mij gevormd op de manier waarop ik zelf 21 jaar binnen het voortgezet onderwijs gedoceerd heb.
De leerling staat centraal
Uit onderzoek komt naar voren dat onderstaande kenmerken van docenten bevorderend zijn bij het invoeren van blended learning:
- Lesgeven en onderwijs centraal zetten (ict als middel, niet als doel);
- In je onderwijsvisie staat de leerling centraal;
- Urgentiebesef voor het invoeren van blended learning dat voortkomt uit onderwijsvisie;
- Moed om te experimenteren en fouten te maken;
- Delen van zorgen en behoeften;
- In staat zijn tot kritische zelfreflectie op het handelen als leraar;
- In staat zijn om ict te verbinden aan het leerproces.
Tegelijkertijd zijn er vier kenmerken die belemmerend kunnen werken bij het implementeren van blended learning:
- Andere taken (dan lesgeven) voorrang geven;
- In je onderwijsvisie de leraar centraal zetten;
- Een onduidelijke visie op blended learning hebben;
- Onzekerheid ervaren over de (implicaties van) ict.
Het verzorgen van een goede les is een van de kerntaken van de docent. Lesgeven is dé taak van het docentschap. Hier hebben we bij SPEYK een app voor ontwikkeld om de docent hierin te ondersteunen met didactiek.
Actief leren
De app 12x Slimmer met Didactiek is gebouwd binnen Microsoft 365. Het is een applicatie welke enerzijds als middel ingezet wordt om docenten te ondersteunen in het verbeteren van lessen en lesgeven. Anderzijds draagt de applicatie bij aan beter onderwijs voor leerlingen omdat er effectievere didactiek wordt toegepast met technologische sterke middelen.
Om met leerlingen tot actief leren te komen staat de leerling centraal en is dus eigenaar van zijn/haar leerproces. Hier staan interactieve kennisconstructie, samenwerken, reflectie en feedback centraal. Door drie elementen binnen het blended learning ecosysteem te ontlokken bij leerlingen ontstaat er een actieve manier van leren. De didactiek die de docent gebruikt is belangrijk voor het soms letterlijk in beweging krijgen van de leerlingen.
Figuur 2 B. Last en S. Jongen Blended learning en onderwijsontwerp (2021)
Cruciale rol in het leerproces
We beschouwen de rol van de docent in de klas om het leren van een groep leerlingen te bevorderen. De effectieve didactische instructies in de 12x Slimmer met Didactiek app zijn gebaseerd op bevindingen uit twee wetenschapsvelden, de cognitieve psychologie en docenteneffectiviteitsstudies. De docent heeft een cruciale rol in het leerproces als de expert die de leerprocessen van de leerlingen aanstuurt. Dit vereist actie van zowel de docent als de leerlingen.
Elke didactiek met de juiste technologie zet de leerling aan het werken en aan het denken. Wij hebben de koppeling gemaakt tussen de didactische beschrijving van het boek Wijze lessen: 12 bouwstenen voor effectieve didactiek en de slimme tools binnen Microsoft 365. Leren doen we van en met elkaar, online en in de klas.
Hieronder een aantal motiverende onderwijsaanpakken die ook in blended learning kunnen worden toegepast:
- Veilig pedagogisch klimaat realiseren (o.a. regels, structuur en experimenteerruimte voor leerlingen ‘fouten maken mag’);
- Persoonlijke aandacht voor leerlingen, ga in contact;
- Differentiëren en keuzemogelijkheden bieden;
- Uitdagend onderwijs, zoals vakoverstijgend onderwijs of probleem-georiënteerd onderwijs, werk met leerdoelen;
- Begeleiding en ict-structuur bieden.
Een aantal factoren van het digitale leermateriaal draagt bij aan de leerresultaten:
- Informatie wordt multimediaal aangeboden (bijvoorbeeld geluidsfragment of video).
- Het kan authenticiteit toevoegen (bijvoorbeeld een simulatie die de werkelijkheid nabootst).
- Het heeft een activerende werking (bijvoorbeeld quizzen of leraren reageren op de gemaakte oefeningen).
- Het materiaal ondersteunt bij zelfstandig werken (bijvoorbeeld inzicht eigen voortgang).
- Aanpassen aan de behoefte van de leerling; leermateriaal kan een adaptieve digitale content hebben. Ook kunnen leraren gebruik maken van de data van de leerlingen en hun instructies daarop aanpassen.
- Meer leertijd; de leerling heeft vaak toegang tot meer instructiemateriaal.
Op school is de sociale interactie en het menselijk contact belangrijk. Andere voordelen van face-to-face bijeenkomsten zijn het hoge tempo en snelheid waarmee docenten kunnen reageren. Het kan leerlingen helpen beter hun tijd te managen en het kan de betrokkenheid bij een onderwerp verhogen en het kan tot meer creativiteit leiden. Het is de combinatie van fysiek en online onderwijs die het verschil kan maken voor de leerling.
10 tips voor blended learning die kunnen bijdragen aan betere leerresultaten
- Gebruik instructiemiddelen die een goede kwaliteit hebben;
- Gebruik instructiemiddelen die passen bij het doel en de inhoud van je onderwijs. Een tip is de les te starten met het benoemen van de leerdoelen;
- Stimuleer actieve en diepgaande verwerking van de leerstof door leerlingen te interacteren met de kernaspecten uit de stof, door middel van het ordenen van zinnen, vragen stellen of een invuloefening;
- Stimuleer actieve en diepgaande verwerking van de leerstof door leerlingen te laten communiceren en samenwerken met medeleerlingen en/of leraren. Verdeel bijvoorbeeld de leerlingen in groepjes en laat ze werken aan een opdracht die voorgestructureerd is;
- Zorg voor een balans tussen zelfsturing, ondersteuning bij zelfsturing en keuzevrijheid voor de leerling;
- Gebruik Forms, Flipgrid, PowerPoint, Sway en Word;
- Zorg voor afwisseling in de les. Bijvoorbeeld door een mix van werkvormen, een mix van leeractiviteiten, in verschillende leeromgevingen;
- Handel zoveel als mogelijk is formatief zodat je de leerlingen in hun leerproces begeleidt;
- Maak het onderwijsprogramma niet onbedoeld zwaarder, bijvoorbeeld maak duidelijk onderscheid (bij het digitaal aanbieden van stof) in wat verplicht/noodzakelijk is en wat verdiepend/extra is;
- Werk met betrouwbare digitale middelen en zorg voor adequate technische ondersteuning in geval van problemen.
Meer weten over de kracht van didactiek in het onderwijs? Ik ga er graag over met je in gesprek! Neem contact met mij op via onderstaande button.
Geschreven door:
Greg Priem
Strategisch Onderwijs Consultant
