Binnen het onderwijs op afstand wordt er steeds vaker een gepersonaliseerde manier van leren aangeboden. De docent zet een opdracht binnen de online leeromgeving klaar en de leerling gaat op zijn eigen tempo deze opdracht uitvoeren. Volgens de theorie zou dit de motivatie en zelfregulatie stimuleren. Als ouder van twee pubers weet ik dat theorie en praktijk niet altijd bij elkaar komen.
Volgens NRO (2018) is het aanbieden van een door de docent gestructureerde online leeromgeving waar de leerling autonomie ervaart essentieel. Is er géén structuur dan raakt de autonomie in conflict met de competenties van de leerling en wordt het beeld van wat de leerling kan vertroebeld. Gepersonaliseerd leren is elke vorm van aanpassing van het leren aan een leerling, door een docent. Het is dus een vorm van een instructie waardoor iedere leerling een individueel leertraject volgt. Digitale leermiddelen zijn hier een belangrijk hulpmiddel. Groot voordeel van een digitaal hulpmiddel is dat leerlingen direct na het maken van een opgave feedback ontvangen. De docent heeft op die manier tijdens de les direct zicht op de voortgang van individuele leerlingen en de gehele groep (Faber & Visscher, 2016; Molenaar, Van Campen, & van Gorp, 2016).
Formatief evalueren
De docent expliciteert zijn verwachtingen met leerlingen en deelt ze. Verwachtingen zorgen niet alleen voor meer bewustwording, maar zorgen ook voor meer zelfregulatie bij leerlingen. Je leest hier meer over in mijn vorige blog over motivatie en zelfregulatie van leerlingen. Het geeft de docent houvast om effectieve feedback te geven, gericht te differentiëren en leerlingen meer verantwoordelijk te maken voor zijn eigen leerproces.Volgens Sadler (1989) is het van belang dat bij het proces waarin zowel docent als leerling aan het stuur staan van belang is dat leerlingen zicht hebben op het eigen leerproces en dat leerproces zelf monitoren. Hierbij is het van belang dat de docent (ondersteunend door zijn/haar ict-omgeving) feedback geeft op het leerproces van leerlingen. Deze informatie kan worden gebruikt als feedback om het leerproces waar nodig bij te sturen (Bennett, 2011; Black & Wiliam, 2009). Formatief evalueren heeft steeds meer belangstelling, omdat uit onderzoek blijkt dat dit kan leiden tot meer betrokkenheid, motivatie om te leren, zelfregulatie en tot betere leerresultaten (Bennett, 2011; Black & Wiliam, 2009; Evertse 2014, Gikandi, Morrow, & Davis, 2011; Nicol, 2009; Nicol & Macfarlane‐Dick, 2006).
Rol docenten & fases
Het formatief proces gaat vooral om wat er gedaan wordt met informatie die met verschillende instrumenten verzameld wordt (Wiliam & Leahy, 2015). De betrokkenheid van leerlingen en de voortdurende toetsing van effectiviteit van strategieën gedurende het proces zijn hierbij zeer belangrijk (William, 2007). Echter om de leerlingen daarin te trainen, is de rol van docenten belangrijk. Gulikers & Baartman (2017) hebben die rol van de docent uitgewerkt in hun formatieve evaluatiecyclus. In deze cyclus is de docent bezig met de volgende vijf fasen: (1) verwachtingen verhelderen, (2) leerlingreactie(s) ontlokken, (3) leerlingreactie(s) analyseren en interpreteren, (4) communiceren over resultaten met leerlingen en (5) vervolgacties ondernemen voor onderwijs en leren.
Rol docent in ontwikkeling leerling
Dit vraagt van de docent dat ze over vaardigheden beschikken om leerlingen op een gedegen manier van feedback te voorzien en van leerlingen dat zij vaardigheden voor zelfregulerend leren hebben om gebruik te maken van deze feedback. Of leerlingen hiertoe in staat zijn, hangt onder meer af van kennis en ervaring. Voor veel tieners is volledig zelfstandig leergedrag echter (nog) niet waar te maken. De hersenfuncties die voor dit leergedrag nodig zijn, zijn meestal pas na het twintigste jaar volledig ontwikkeld. Tot die tijd is het tienerbrein nog volop in ontwikkeling. Bij deze ontwikkeling spelen leraren (en anderen) een zéér belangrijke rol: zij zijn essentieel in het actief stimuleren, inspireren en faciliteren van de tieners.
Andere denkwijze
Kortom docenten moeten een gestructureerde omgeving bieden waar de competenties van de leerling tot zijn recht komen. Ook is het van belang verstandig feedback te geven en echt in contact te komen met leerlingen. Dit is een tijdsinvestering voor docenten en leerlingen. Het is dus belangrijk dat schoolleidingen hier niet te snel in willen gaan. Als laatste vervang de summatieve toetsen niet zomaar voor formatieve handelingen. Formatief handelen vraagt een andere denkwijze. Verdiep je in de materie en ga in kleine stappen beginnen.
ICT als middel inzetten bij de aanpak van thema’s
SPEYK laat zien dat ICT een waardevol middel is binnen het thema gepersonaliseerd leren en formatief handelen. Het ondersteunt scholen in het realiseren van doelen en het nastreven van hun visie. Onze manier van werken in het onderwijsveld bewijst dat besturen en scholen gaan groeien en innoveren met ICT, stap voor stap en met oog voor de mensen. En dat binnen verschillende invalshoeken: Cloud, beleid, strategie, vaardigheden, adoptie, training, veiligheid en beheer.
Met de aandacht voor de mensen die het moeten doen, de onderwijsbehoeften van de leerlingen en de leer- en werkprocessen binnen de schoolorganisatie, laat ik zien dat je met de juiste inzet van digitaal onderwijs de kwaliteit van het onderwijs sterk kunt verbeteren én leuker kunt maken voor iedereen op school.
Vanuit mijn jarenlange onderwijservaring zet ik mij hier dagelijks vol voor in met mijn collega’s van SPEYK. Zullen we kennis maken? Dan help ik je bij de digitale transitie binnen jullie bestuur of school. Alle leerlingen en docenten gemotiveerd op het gebied van afstandsonderwijs is mijn missie.
